«Κλειστές Πόρτες» εναντίον «Πικρολέμονα» (άρθρο)

Κλειστές Πόρτες» εναντίον «Πικρολέμονα»

Ο πράκτορας Λόρενς Ντάρελ, ο Κώστας Μόντης και ο Πάτροκλος Σταύρου
Ένα κλασικό παράδειγμα που οι Ελληνοκύπριοι «ευγνωμονούν» όταν ένας Άγγλος ή μια Αγγλίδα γράψει για την Κύπρο, ανάξιοι να γράψουν οι ίδιοι και να υπερασπίσουν το τόπο τους, και περιφρονούν όσους δικούς τους το τολμούν -

Αρχές της δεκαετίας του 1990 δημοσιεύθηκε στην «Καθημερινή» των Αθηνών μια αξιόλογη ερευνητική εργασία δύο φίλων ερευνητών, της Θεοδώρας Παυλίδου (από την Κύπρο) και του Ανδρέα Παπαδάμου (από το Λονδίνο) για τον Βρετανό πράκτορα και ανθέλληνα Λόρενς Ντάρελ, αλλά προστατευόμενο, για ανεξήγητους λόγους, από ορισμένους επώνυμους Ελληνοκυπρίους. Τη σχετική έρευνα των δύο προαναφερθέντων ερευνητών, για την πρακτορική δράση του Λόρενς Ντάρελ (Laurence Durrell) αναδημοσίευσα ολόκληρη, δύο χρόνια αργότερα, στην ομογενειακή εφημερίδα «Τα Νέα» Λονδίνου, στην έντυπη έκδοση της 5ης Μαΐου 1994. Η έρευνα όμως, πρέπει να λεχθεί, ξεκίνησε από το ΡΙΚ, το οποίο και τη χρηματοδότησε, αλλά στο τέλος, για άγνωστους λόγους, αρνήθηκε να την προβάλει…  

 

Σύμφωνα με αποκαλυπτικό δημοσίευμα στις 9 Ιουνίου 1991, στην εφημερίδα της Κύπρου τότε «Ελευθεροτυπία» (που ανήκε στο Δημοκρατικό Κόμμα) με τίτλο «Ο υφυπουργός, οι παρεμβάσεις στο ΡΙΚ και ο Λόρενς Ντάρελ...», η επέμβαση έγινε από τον πρώην Υφυπουργό παρά τω προέδρω Πάτροκλο Σταύρου. Έγραψα σχετικά στο βιβλίο μου «Top Secret» σελ.226-227. Ο Π. Σταύρου απεβίωσε στις 16.3.2014. Πρόσφατα δημοσιεύθηκε ακόμα μια, νέα προσπάθεια, να προβληθεί ο πραγματικός ρόλος του πράκτορα Ντάρελ, αυτήν τη φορά από την κ. Mαρία Γουαδαλούπε Φλόρες Λιέρα, γι’ αυτό αξίζει να θυμίσω τη σπουδαία έρευνα των Παυλίδου/Παπαδάμου του 1991, καθώς και να συμπληρώσω με ένα ακόμα πιο παλαιό βιβλίο του ποιητή Κώστα Μόντη το οποίο, αν και γράφτηκε το 1964, εντούτοις αγνοήθηκε ενσυνείδητα και δουλοπρεπώς, προς όφελος του πρώην αποικιοκράτη Άγγλου πράκτορα των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών και όχι μόνο Λόρενς Ντάρελ!  

 

«Κλειστές Πόρτες» εναντίον «Πικρολέμονα»

 

 Ο μ. Κώστας Μόντης έγραψε το βιβλίο «Κλειστές Πόρτες» στα ελληνικά το 1964 (έκδοση Εθνικού Συμβουλίου Νεολαίας Κύπρου). Ήταν μια απευθείας απάντηση στο βιβλίο του πράκτορα Λόρενς Ντάρελ «Πικρολέμονα» (Bitter Lemons), μέσα από το οποίο ο Βρετανός συγγραφέας στόχευε στο να προβάλει αποικιακές πολιτικές θέσεις αφενός και να κερδοσκοπήσει αφετέρου, αλλά και να καταφέρει τελικά να επιβληθεί το βιβλίο του, από τους ίδιους τους δικούς μας, και ως… βοήθημα προς το τουριστικό κοινό! Αγνοώντας πλήρως το πολιτικό μήνυμα που σκόρπισε και σκορπά ακόμα μισό και πλέον αιώνα μετά τη συγγραφή του. Ο Κώστας Μόντης, ο οποίος πήρε νωρίς το μήνυμα του Ντάρελ, έγραψε το αντίδοτο, τη δική του απάντηση με το «Κλειστές Πόρτες». Μια αφήγηση προσωπικής και οικογενειακής εμπειρίας, μαρτυρίας του αγώνος των Ελληνοκυπρίων για ελευθερία εναντίον της αποικιοκρατίας. Δυστυχώς, όμως, η απάντηση του Μόντη περιφρονήθηκε και έμεινε εγκλωβισμένη μέχρι το 2004, όταν τελικά μεταφράστηκε στα αγγλικά από τους David Roessel και Σωτήριο Γ. Σταύρου, με πρόλογο από τον David Roessel και κυκλοφόρησε από το «Nostos Books», με βάση τη Minneapolis, Minnesota, των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής. Κατά τραγική ειρωνεία ο Κ. Μόντης απεβίωσε το 2004, τον πρώτο χρόνο που τελικά το βιβλίο του μεταφράστηκε στα αγγλικά «Closed Doors», 40 ολόκληρα χρόνια μετά… 

 

 

Ένα απόσπασμα από τον πρόλογο του David Roessel:

 

 «Εμείς, ως αναγνώστες, πρέπει να κρατήσουμε ένα πράγμα στο μυαλό μας. Για τον Ντάρελ, τα Λεμόνια της Κύπρου ήσαν πικρά για λίγα χρόνια. Για τον Μόντη, ορισμένες από τις πόρτες που έκλεισαν λόγω αποικιοκρατίας παραμένουν κλειστές. Ο Ντάρελ και οι Βρετανοί μπορούν να απομακρυνθούν από το τεράστιο πρόβλημα που δημιούργησαν στην Κύπρο, ο δε Ντάρελ ποτέ δεν ξαναεπισκέφθηκε το νησί. Για τον Μόντη, όμως, τα πικρά λεμόνια και οι κλειστές πόρτες παρέμειναν μέρος της καθημερινής ζωής στη μοιρασμένη νήσο. Αν το βιβλίο του Μόντη περιβάλλεται από μεγάλο θυμό και πολεμική, είναι γιατί αμφότεροι ο ίδιος και η νήσος παραμένουν στο κληροδότημα που άφησε η αποικιακή κυβέρνηση, στην οποία υπηρέτησε ο Ντάρελ. Ίσως θα πρέπει εμείς στη Δύση να μάθουμε να διαβάζουμε 'απαντήσεις' προς ένα αποικιακό σύγγραμμα, για να μπορέσουμε να τις εκτιμούμε. Το βιβλίο αξίζει μια θέση στις βιβλιοθήκες».

 

«Closed Doors: An Answer to Bitter Lemons by Lawrence Durrell» (review)

 

 Μήπως είναι άξιον απορίας γιατί ένα τέτοιο βιβλίο, από έναν αξιόλογο άνθρωπο, γνωστότατο στην κυπριακή κοινωνία, κρατήθηκε μακράν της δημοσιότητας από το 1964, και κανένας δεν ενδιαφέρθηκε να το μεταφράσει στα αγγλικά, ως μιαν απάντηση στον πράκτορα Λόρενς Ντάρελ; Όπως έγραψε και σε σχόλιό του ο συμπατριώτης μας Μ.Μ. στην ιστοσελίδα www.mignatiou.com «το βιβλίο θα πρόσφερε 'μια κυπριακή φωνή' για τον αντι-αποικιακό αγώνα των Κυπρίων, και θα αντιστάθμιζε την αποικιακή προπαγάνδα του Ντάρελ. Ως συνήθως, χρειάστηκε ένας μη Έλληνας να αγαπήσει και να μεταφράσει (σε συνεργασία με έναν Κύπριο εγκατεστημένο στις ΗΠΑ) το βιβλίο. Δυστυχώς, ακόμα και σήμερα, είναι πιο εύκολο να βρει ένας το βιβλίο του Ντάρελ παρά εκείνο του Μόντη στα βιβλιοπωλεία, και, ακόμα χειρότερο, οι περισσότεροι ούτε καν γνωρίζουν για το βιβλίο του Μόντη. Και αυτό από μόνο του αποκαλύπτει και την άγνοια και την έλλειψη ενδιαφέροντος μεταξύ των Κυπρίων για την ιστορική κληρονομιά τους». Διαβάζοντας το βιβλίο του Κώστα Μόντη, στην αγγλική μετάφραση, μένω έκπληκτη πώς και δεν προβάλλεται το βιβλίο αυτό τόσο από τους Συνδέσμους Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955-59 όσο και το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, ως μια αδιαμφισβήτητη μαρτυρία του δράματος του λαού μας κατά τα χρόνια εκείνα του αντι-αποικιακού απελευθερωτικού αγώνος για Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, και της συμπεριφοράς της αποικιακής κυβέρνησης. Το σημαντικό αυτό έργο επιβάλλεται να διδάσκεται σε όλα τα ελληνικά σχολεία και ιδιαίτερα στην Κύπρο. Επιβάλλεται, επίσης, όπως η εξαίρετη αγγλική μετάφραση με τίτλο «Closed doors: An Answer to Bitter Lemons by Lawrence Durrell», η οποία κυκλοφόρησε σε μιαν άρτια επιμελημένη και αναλυτικά προλογημένη έκδοση από τον μικρό αλλά ποιοτικό εκδοτικό οίκο «NOSTOS BOOKS» στις ΗΠΑ, διαδοθεί μέσω των κυβερνητικών και άλλων υπηρεσιών στην απανταχού ομογένεια (κυρίως τις νέες γενιές), στα παροικιακά σχολεία, καθώς και σε σχολικές βιβλιοθήκες, για να υπάρχει ως μόνιμο αντίδοτο της βρετανικής προπαγάνδας. Ο εκδοτικός οίκος ιδρύθηκε από τον κυπριακής καταγωγής διακεκριμένο ιστορικό Θεοφάνη Γ. Σταύρου, ο οποίος επιμελείται τις εκδόσεις, με σκοπό την προβολή της νεοελληνικής ιστορίας και κουλτούρας. Στη συνέχεια, ο ίδιος ίδρυσε και το γνωστό Πρόγραμμα Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα. Στην 100ή σελίδα, ο Μόντης περιγράφει το πώς η μητέρα του, έξαλλη από καημό, έτρεχε να βρει τον γιο της Νίκο που είχαν συλλάβει οι Άγγλοι. Και την παρομοιάζει με τη μητέρα του 20χρονου ήρωα Ιάκωβου Πατάτσου, που είχαν κρεμάσει οι Άγγλοι. «Φοβόμασταν ότι τα είχε χάσει (η μητέρα του Μόντη) όπως τη μητέρα ενός από τα παιδιά που είχαν κρεμάσει, μόλις είκοσι χρονών. Η γυναίκα εκείνη δεν είχε άλλη οικογένεια εκτός τον γιο της και ποτέ δεν δέχθηκε ότι τον είχε χάσει. Έτσι, για πολύ καιρό μετά τον θάνατό του συνέχισε και πήγαινε στη φυλακή κάθε μέρα με μια κατσαρόλα φαγητό και με τη μοναχική, αδύνατη γλυκιά φωνή, έλεγε στους στρατιώτες: «Για τον Ιάκωβο, το γιο μου». Και οι στρατιώτες που την είχαν μάθει την λυπόντουσαν και έπιαναν το φαγητό, και της έλεγαν «Για τον Ιάκωβο; Ο.κ.».

 

 

Η φωνή της Κύπρου

 

 Όπως επισημαίνει πολύ εύστοχα στην εισαγωγή του ο David Roessel, ο ένας από τους δυο μεταφραστές του βιβλίου, ο Κώστας Μόντης «αναγνωρίζεται ευρέως ως ο μεγαλύτερος ποιητής της Κύπρου και έχει χαρακτηρισθεί ως ‘η φωνή της Κύπρου.’ Και με ενόχλησε ως επαίσχυντο ότι, δεδομένου του κύρους του Μόντη, δεν μεταφράστηκαν οι 'Κλειστές Πόρτες' στα αγγλικά νωρίτερα». Τόσο οι μεταφραστές όσο και ο εκδότης αξίζουν των συγχαρητήριων και της ευγνωμοσύνης μας για την πρωτοβουλία τους και την αγάπη με την οποία φρόντισαν να «διορθώσουν» αυτήν την εξοργιστική παράλειψη μέσω αυτής της όμορφης και αξιέπαινης αγγλικής έκδοσης ενός σημαντικού λογοτεχνικού, αλλά και ιστορικού έργου, που αξίζει μελέτης από όλους μας. Το βιβλίο του Μόντη είναι επίκαιρο όσο ποτέ σήμερα, όταν διάφοροι νεότεροι «Ρεπούσηδες» εμφανίζονται ο ένας μετά τον άλλο να πλαστογραφήσουν την ιστορία, να παρουσιάσουν το άσπρο μαύρο, να δικαιώσουν τους αποικιοκράτες για τη διαχρονική πολιτική τους και την έμπρακτη και ένοχη συνεργασία τους στην επιβολή της τουρκικής εισβολής το 1974, και της ρατσιστικής Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας. Και ομάδες φιλότουρκων μέσω PRIO διοργανώνουν σεμινάρια στο Χίλτον Λευκωσίας, για να μας πείσουν ότι πρέπει να κλείσουμε το Κυπριακό αλά Τούρκα, γιατί έτσι συμφέρει στην κατοχική Τουρκία…

 

   ΦΑΝΟΥΛΑ ΑΡΓΥΡΟΥ Ερευνήτρια - συγγραφέας 

Πηγή:
http://www.sigmalive.com/simerini/news/184960/kleistes-portes-enantion-pikrolemona